Opis stylów i zachowań komunikacji interpersonalnej – pasywnych, agresywnych i asertywnych. Na podstawie: „Jak być asertywnym” Paterson i „Sztuka skutecznego porozumiewania się” McKay, Davis, Fanning.

Komunikacja interpersonalna – wymiana komunikatów (językowych i niejęzykowych) między co najmniej dwiema osobami w celu wzajemnego przekazania myśli, uczuć, postaw itp. – inaczej rozmowa lub komunikowanie się. Wchodzi w zakres szeroko pojmowanej komunikacji społecznej (ang. human communication).

Wikipedia

Styl pasywny

  • niejasny styl wypowiedzi; brak bezpośredniej ekspresji uczuć, myśli i życzeń (wyrażamy je albo pośrednio, np. płacząc lub marszcząc brwi, albo całkiem je tłumimy)
  • pomniejszamy znaczenie swoich wypowiedzi, np. „nie jestem ekspertem, ale”, „nie powinienem chyba tego mówić, ale”, „nie mam w tych sprawach doświadczenia”
  • rozpoczynamy zdania od słów typu: „no nie wiem”, „a może”, „co powiesz na”, używamy wiele wtrąceń typu: „wiesz”, „rozumiesz”, „to znaczy”
  • w czasie słuchania często się uśmiechamy, słuchamy więcej niż powinno nam to przypaść w udziale
  • zdania twierdzące mogą brzmieć jak pytania (intonacja „do góry”, co wyraża niepewność i podatność na wpływy, np. „No więc, chciałbym prosić o podwyżkę?”
  • sprzeciw wobec poglądów rozmówcy w ogóle tłumimy albo jedynie wyrażamy pośrednio np. poprzez lekki grymas twarzy
  • unikamy konfliktów, jednak ukrywane potrzeby i uczucia sprawiają ze czujemy złość i frustrację; ukrycie manipulujemy otoczeniem, aby otrzymać to, czego chcemy – co ostatecznie wywołuje konflikty

Styl agresywny

  • bezpośrednio wyrażamy swoje potrzeby, myśli, poglądy, ale często kosztem praw i uczuć innych
  • często krzyczymy, głos podniesiony i pełen emocji, albo ton chłodny, beznamiętny
  • posługujemy się komunikatami typu „Ty” – atakujemy, nadajemy „etykietki”
  • usiłujemy wzbudzić w rozmówcy poczucie żalu i winy, oskarżamy lub grozimy
  • mamy tendencje do poniżania innych, podkreślamy swoją nieomylność i wyższość nad innymi
  • używamy uogólnień typu: „zawsze” i „nigdy”
  • często osiągamy to, co chcemy, jednak otoczenie jest rozżalone i zniechęcone do kontaktów z nami, co powoduje w nas uczucie sfrustrowania i osamotnienia
  • łatwo dajemy ujście swojej złości, ale nie odważamy się wyrażać swoich subtelnych uczuć, niepewności czy tego, co uważamy za oznakę własnej „słabości”

Styl asertywny

  • jasny styl wypowiedzi – bezpośrednio wyrażamy nasze myśli, oczekiwania, potrzeby, uczucia
  • jesteśmy otwarci, gdy chcemy być otwarci
  • potrafimy stawiać granice, gdy tego potrzebujemy
  • uważnie słuchamy i dajemy innym to odczuć
  • skutecznie radzimy sobie z krytyką (bez nastawienia obronnego czy wrogiego)
  • potrafimy otwarcie odmawiać, formułować prośby, mówić i przyjmować komplementy
  • nie unikamy pokojowej konfrontacji ani odpowiedzialności za własne błędy i pomyłki
  • jesteśmy konkretni, skoncentrowani na rozwiązaniu problemu
  • otwarci na negocjacje i ustępstwa, ale nie kosztem swoich praw i godności
  • w zachowaniu wyczuwa się pewność i siłę, empatię i życzliwość wobec siebie i innych ludzi

Zachowania pasywne, agresywne i asertywne – mają swoje własne pozawerbalne komponenty

Na komunikację niewerbalną (język ciała) składają się:

  • głos (jego ton, siła, wysokość, barwa)
  • tempo wypowiedzi
  • kontakt wzrokowy
  • pozycja ciała
  • gesty dłoni
  • mimika

Zachowanie pasywne

  • głos cichy, niepewny, ledwo słyszalny; płaczliwy ton
  • unikamy kontaktu wzrokowego, zawstydzeni odwracamy wzrok, oczy rozbiegane, skierowane w dół
  • uśmiechamy się z zakłopotaniem, nerwowy śmiech, łatwo rumienimy się
  • nerwowo ruszamy rekami, szuramy stopami, wiercimy się na krześle
  • bawimy się biżuterią, włosami lub drobnymi przedmiotami
  • garbimy się, kulimy się w sobie, głowa schowana w ramionach
  • ogólne ułożenie ciała sugeruje napięcie lub przygnębienie
  • ubiór i fryzura dobrane tak, by się nie wyróżniać; okulary, makijaż, zarost używane jako bariery

Zachowanie agresywne

  • bezpośrednio i wyzywająco patrzymy rozmówcy w oczy, gniewne spojrzenie, zmrużone oczy
  • uśmiechamy się z politowaniem
  • demonstrujemy znudzenie
  • nieprzyjaźnie gestykulujemy
  • zaciskamy pięści, grozimy palcem
  • kładziemy ręce na biodra
  • wypowiadamy słowa zbyt głośno, tonem sarkastycznym i protekcjonalnym
  • stoimy zbyt blisko, naruszamy prywatną przestrzeń rozmówcy
  • postawa komunikująca gotowość do ataku, gesty szybkie i gwałtowne
  • ubiór i dodatki mają onieśmielać innych lub demonstrować władzę

Zachowania asertywne

  • bez skrępowania patrzymy rozmówcy prosto w oczy
  • postawa wyrażająca gotowość do nawiązania kontaktu (nie krzyżujemy rąk czy nóg i nie trzymamy żadnych przedmiotów jako „obronnej tarczy”)
  • nasze ciało jest odprężone, nie wykonujemy ruchów zdradzających wewnętrzne napięcie
  • nie garbimy się, ściągamy łopatki; chodzimy równym i pewnym krokiem, z podniesioną głową
  • wyraz twarzy dostosowany do treści przekazu (w poważnej dyskusji uśmiechamy się rzadko)
  • mówimy przyjemnym, łagodnym, ale stanowczym tonem, z przekonaniem
  • mocno ściskamy dłoń, gdy kogoś witamy lub żegnamy
  • znajdujemy się w odpowiedniej odległości od rozmówcy
  • gesty naturalne, wyrażające otwartość i odprężenie, podkreślające znaczenie wypowiadanych słów
  • nasz wygląd odzwierciedla osobowość i własne upodobania, potrafimy dostosować go do sytuacji

> Zobacz także naszą całą kategorię o asertywności.